Symbolisch geweld is een concept van de grote Franse socioloog Pierre Bourdieu. Het concept beschrijft de mechanismen van onderdrukking tussen overheersers en gedomineerden, waarbij de eerstgenoemden hun waarden en culturen aan de laatstgenoemden opleggen. Voor Bourdieu ‘wordt symbolisch geweld uitgedrukt in het ‘legitieme’ en verkapte opleggen, waarbij de dominante cultuur wordt geïnternaliseerd, waardoor de verhoudingen van de arbeidswereld worden gereproduceerd. De gedomineerde verzet zich niet tegen zijn onderdrukker, aangezien hij zichzelf niet als een slachtoffer van dit proces: integendeel, de onderdrukten beschouwen de situatie als natuurlijk en onvermijdelijk” (Nadime L'Apiccirella). “Het in stand houden van het symbolische systeem van een samenleving is van cruciaal belang voor het voortbestaan ervan”, stelt de socioloog.
Het Bourdieuan-concept is door mijn gedachten gegaan sinds ik de commentaren van lezers van deze column in de laatste editie las. Het is indrukwekkend hoe de gedomineerden het discours en de praktijken van de gedomineerden, waardoor zij lijden, incorporeren, ondersteunen en reproduceren! De zogenaamde geïnternaliseerde homofobie – we moeten dit concept verder verfijnen en er meer over schrijven – komt voort uit dit symbolische geweld en is onmerkbaar voor de reproduceerder van homofobie, aangezien het door hem als “natuurlijk en onvermijdelijk” wordt beschouwd.
Voor Bourdieu zijn sociale instellingen de grote bestendigers van deze onderdrukkingsmechanismen; de kerk is daar één van. Om voor eens en voor altijd de ketenen te verbreken die hen nog steeds tot slaaf maken, is het noodzakelijk dat LGBT-mensen meer nadenken over dergelijke dominantiestructuren en de mechanismen die ze gebruiken, met als enig doel ‘alles te behouden zoals het altijd was’. Het is de visie van de overheerser die, voor zijn eigen voordeel, ten nadele en schade van anderen – vooral de zogenaamde minderheden (zwarten, joden, zigeuners, gehandicapten, LGBT) – “alles wil laten zoals het is”.
We moeten zien hoeveel schade het fundamentalistische religieuze discours aan LHBT-mensen toebrengt, in plaats van de reproductie van een dergelijk discours – een ware keten – in de levens van duizenden mensen, inclusief die van ons, te garanderen.
Een lezer die de codenaam "Boydog" draagt, vraagt mij: "Zou u beperkingen accepteren vanaf uw kansel?" Een ander, Rubens genaamd, voelde zich "gekwetst" door mijn woorden! Rosseau schreef: "De mens denkt dat hij vrij is, maar overal is hij geketend!"
We kunnen de vrijheid van godsdienstvrijheid en de vrijheid van meningsuiting niet garanderen, als dat betekent dat we hen het recht moeten garanderen om LGBT-mensen verbaal te misbruiken, zoals ik zelf heb aangetoond door middel van fundamentalistische opmerkingen in een artikel dat ging over de moord op een travestiet. Religieuze vrijheid en vrijheid van meningsuiting in een democratie zijn in feite geen carte blanche voor de onderdrukker, en zullen dat ook nooit zijn, om door middel van spraak geweld te plegen tegen de onderdrukten. Vrijheid zonder verantwoordelijkheid is anomie, geen vrijheid! Daarom is er dringend behoefte aan juridische mechanismen om gewelddadige uitlatingen te beteugelen, of ze nu seculier zijn (zoals de toespraken van het ‘kale’ volk, vergiftigd door religieuze uitingen) of religieus (zoals die van fundamentalistische priesters en predikanten als Malafaia).
Pierre Bourdieu stelt: “Het zijn gestructureerde en structurerende instrumenten voor communicatie en kennis die ‘symbolische systemen’ hun politieke functie vervullen als instrumenten voor het opleggen of legitimeren van overheersing, die bijdragen aan het verzekeren van de overheersing van de ene klasse over de andere (symbolisch geweld) en zijn eigen kracht aan de machtsverhoudingen die eraan ten grondslag liggen en draagt zo, volgens de uitdrukking van Weber, bij aan de 'domesticatie van de gedomineerden'".
Denk niet dat een homoseksuele tiener niet erg ernstige gevolgen ondervindt – psychologisch of fysiek – nadat zijn ouders de zondagse eredienst hebben verlaten nadat ze urenlang naar een dominee hebben geluisterd die schreeuwde dat "homoseksualiteit iets van de duivel is, een zonde tegen de Schepper!" Denk niet dat een lesbisch meisje geen ernstige gevolgen ondervindt nadat haar moeder op tv of radio een toespraak hoort van een pastoor die zegt dat homoseksualiteit (sic) de ruggengraat van demonen is.
Denk niet dat gezinnen niet gebroken worden door zulke uitspraken. In feite leidt dit soort uitlatingen tot de zelfmoord van honderden LHBT-mensen, en duizenden anderen worden door dergelijke uitingen uit hun huizen gezet en van de genegenheid van hun families beroofd. Ik kan hier duizenden mensen interviewen die een echte “vallei van de schaduw des doods” hebben doorgemaakt en nog steeds doormaken, juist vanwege het symbolische geweld van religieus fundamentalisme!
Ik weet dat het verlaten van de grot pijnlijk is en dat anderszijn een complex en moeilijk proces is, maar wij, LHBT-mensen in Brazilië, moeten ‘voor gisteren’ onze ogen openen om te zien wat er met onze mensen van het noorden tot het noorden gebeurt. het zuiden van dit land. Het nalaten, evenals de achterbakse stilte, bevuilen onze handen met het bloed van onze medemens die bezwijkt, slachtoffer van deze onderdrukkende toespraak die het addendum van senator Marta bij PLC 122 wil garanderen.
Het geloof dat ik belijdt, doet mij zeggen en handelen: 'Ik weet dat ik niet vrij ben zolang iemand een slaaf blijft.' Eindelijk, lang leve ons Federaal Hooggerechtshof! 10 x 0 was teveel emotie! Dankzij geconstrueerde kennis, dankzij het licht van kennis dat honger en dorst naar gerechtigheid bevrijdt, zijn we vandaag meer burgers dan gisteren. Lang leve de seculiere staat!
* Márcio Retamero, 37 jaar oud, is theoloog en historicus, master in moderne geschiedenis aan UFF/Niterói. Hij is predikant van de Bethel Community/ICM RJ en de Presbyteriaanse Kerk van Praia de Botafogo. Hij is de auteur van "The Banquet of the Excluded" en "Can the Bible Include?", beide uitgegeven door Editora Metanoia. E-mail: marcio.retamero@gmail.com.
